ცოტა რამ ქართული თეატრის ისტორიიდან...

ქართულ მუდმივ სცენას ბედმა წილად არგუნა ჩვენი საზოგადოების გამოფხიზლება და კიდევ ბევრი სხვა სიკეთის მოტანა 

ჩვენი ქვეყნისათვის,

                                    რისთვისაც ერი და ქვეყანა დიდი პატივისცემით და ღრმა სიყვარულით მოიგონებს მას.                                                                                                                                                                                                                                                                      ვ,გუნია

 საქართველოში თეატრალური სანახაობები ჯერ კიდევ ჩვენს წელთაღრიცხვამდე არსებობდა. რა თქმა უნდა არა ისეთი სახით, როგორი სახითაც დღეს გვევლინება. ეწყობოდა სხვადასხვა შეჯიბრებები, თამაშობები, რიტუალები და ყოველივე ეს სანახაობა შეიცავდა თეატრალურ ელემენტებს. სანახაობებში მრავლად იყო ცეკვის და მუსკის ელემენტები, სიუჟეტიც სხვადასხვა იყო, იყენებდნენ ნიღბებს, კოსტუმებს. ასეთი წარმოდგენები ხალხში იმართებოდა და თვითონ ხალხი მართავდა მათ.არქეოლოგიური გათხრების შედეგად დგინდება, რომ საქართველოში უძველესი დროიდან იმართებოდა სანახაობითი წარმოდგენები. ძველი ქალაქების ნანგრევებში აღმოჩენილია ნაგებობების კვალი, რომელთაც ეტყობა, რომ ეს ნანგრევები ადრე თეატრის სცენა იყო.Aარის ამფითეატრის მზგავსი ნაგებობების კვალიც. ეს მასალები იმას მოწმობენ, რომ ასეთი წარმოდგენებისთვის არსებობდა სპეციალური ადგილები, სადაც ხალხის თავშეყრის ადგილი იყო.  როგორც უკვე ვნახეთ თეატრი აერთიანებს ხელოვნების თითქმის ყველა იმ დარგს რომელიც უძველესი დროიდან ქართველი  ერის განსაკუთრებული ინტერესის სფეროს წარმოადგენდა. მის გასაუთრებულ მნიშვნელობაზე ილია ჭავჭავაძე საუბრობს თავის ნაშრომში ,,რჩეული წერილები" სადაც ის ამბობს, რომ თეატრი არის ის ადგილ სადაც ქართველ ერს შეუძლია, რომ თავისუფლად ილპარაკოს. სწორედ ამან განაპირობა ის, რომ ქართველი მოწინავე ინტელიგენცია ზრუნავდა იმისთვის, რომ ქართულ თეატრს რეგულარულად გაემართა წარმოდგენები.1878 წელს სცენისმოყვარეთა წრე მოღონიერდა ნიჭიერი ძალებით. მას სათავეში ჩაუდგა დროებითი “დრამატული კომიტეტი”, რომელშიც შედიოდნენ ცნობილი მოღვაწენი: დიმიტრი ყიფიანი, ილია ჭავჭავაძე, დავით ერისთავი, ნიკო ავალიშვილი, გიორგი თუმანიშვილი და სხვ. 1879 წლის მაისში ზემოაღნიშნულმა კომიტეტმა მოიწვია თათბირი მუდმივი თეატრის დაარსების შესახებ. თათბირმა დაადგინა, დაარსებულიყო დრამატული საზოგადოება. შეადგინეს ამ საზოგადოების წესდება, პირველი გამგეობის თავმჯდომარედ არჩეულ იქნა ილია ჭავჭავაძე. იმავე წლის მაისში შედგა მუდმივი ქართული თეატრის დასი.   ქართული თეატრის სპექტაკლებისათვის გამონახეს მუდმივი შენობა. ეს იყო თეატრად გადაკეთებული ქარვასლის ნაწილი, ყოფილი სასახლის ქუჩაზე. ქართული თეატრის შენობა იდგა იქ, სადაც ახლა უნივერმაღი და მეტროს სადგურია. . ამ შენობაში ქართული თეატრი მუშაობდა 1914 წლამდე. გაუგებარი მიზეზის გამო ის ძველი თეატრი და კოლონადა დაანგრიეს.

                                                                                                                                           1879 წელს განახლებულ ქართულ თეატრს, ერის მამამ, ილია ჭავჭავაძემ, ამოცანად ენის გადარჩენა და ერის გამოფხიზლება დაუსახა. ეს იდეა იყო თეატრის მამოძრავებელი ძალა რამდენიმე ათეული წლის მანძილზე, თეატრის დროშა და გზის მაჩვენებელი. ამიტომ ქართული თეატრი მუდამ იყო ეროვნული დაწესებულება, ამ სიტყვის ფართო გაგებით (მოგვიანებით, 1918 წელს, ვ.შალიკაშვილი იტყვის კიდევაც "ჩვენ მაშინდელი მსახიობები უფრო პოლიტიკური მოღვაწენი ვიყავითო"). ამან კი მკაცრად განსაზღვრა ქართული თეატრის პროფილი, განსაკუთრებით სარეპერტუარო პოლიტიკა, შესაბამისად, თავისებურება და თუ გნებავთ სპეციფიკაც. ეროვნული პათოსი, რაც ასე თანხმიერი იყო საზოგადოების სულისკვეთებასთან, - გარკვეულწილ ად განსაზღვრავდა ამ თავისებურებას. ამიტომ უწოდა ნ.ხიზანიშვილმა ჩვენს თეატრს "ეროვნული კათედრა". ამიტომაც თეატრის გარშემო მუდამ მოწინავე საზოგადოება, ინტელიგენციის საუკეთესო ნაწილი იყრიდა თავს და ვისაც როგორ შეეძლო ზრუნვას და სიყვარულს არ აკლებდნენ მშობლიურ თეატრს, ეროვნულ ტაძარს, სადაც ქურუმებივით თავდაუზოგავად იღწვოდნენ საზოგადოების კერპები, ხალხის საყვარელი მსახიობები.

        ქართულ თეატრს ისტორიულად მოკლე პერიოდში მოუხდა იმ საფეხურების გავლა, რომელიც ევროპის თეატრებში საუკუნეებით ვითარდებოდა. ევოლუციის სახვადასხვა დონე განპირობებული იყო თითოეული ქვეყნის ისტორიულ-გეოგრაფიულ თუ პოლიტიკურ, სოციალურ- ეკონომიური და ეთნოგენური თავისებურებებით. ამ ზოგადი კანონზომიერების კონტექსტში იკვეთება ქართული თეატრის მიერ განვლილი გზაც. ხალხური სანახაობითი ფორმების რთულ, მაღალპროფესიულ, სინთეზურ ხელოვნებამდე ამაღლება, არსებითად საერთოდ, ევროპული თეატრალური ცივილიზაციის მოდელია, რომლის ორგანული ნაწილიც არის ქართული თეატრი. თუმცა ქართულ ხალხურ თეატრალურ ფოლკლორში უთუოდ იგრძნობა მცხუნვარე აზიური სანახაობათა გამოძახილი..  

                

ბიბლიოგრაფია   I  ვახტანგ ბერიძე, მოგონებები, თბილისი, 1987 წ.  II გ. ბეჟანიშვილი, რუსთაველის პროსპექტი და მოედანი, 1967 წ.   III www.google.com      ,,შესავალი თანამედროვე აზროვნებაში"  წიგნი 2,  2008 წ.